قانون کپی رایت، حق تکثیر، حقوق معنوی و یک پرسش
۱. احتمالا با جملاتی نظیر اینها در ابتدای برخی کتابها برخورد کرده‌اید. مثلا:
کلیه حقوق این اثر برای انتشارات [...] محفوظ است.
یا:
کلیه حقوق این اثر مطابق با قانون حقوق مولفان و مصنفان مصوب سال ۱۳۸۴ محفوظ و متعلق به انتشارات [...] می‌باشد و هرگونه چاپ و نشر به هر شکل بدون کسب اجازه از ناشر ممنوع بوده و پیگرد قانونی دارد.
یا:
هرگونه تکثیر، اسکن یا کپی‌برداری از تمام یا بخشی از مطالب این کتاب حتی با ذکر منبع، بدون اجازه‌ی کتبی ناشر ممنوع است. هیچ فرد حقیقی یا حقوقی اجازه‌ی تولید و انتشار لوح یا مجموعه‌ی آموزشی از این اثر را به هر نحو ندارد.
و یا اخیرا:
این کتاب برای جلوگیری از انتشار غیرقانونی رمزگذاری شده است.
برخی از ناشران هم علاوه بر ذکر یکی از موارد بالا، در لابلای صفحات کتاب هم ضمن متنی، از خواننده خواسته‌اند اگر با تکثیر غیر مجازی از اثر روبرو شدند، به ناشر اطلاع دهند.
همه‌ی اینها در واقع به نوعی تلاشی‌ست در جهت حمایت از حقوق مادی و معنوی پدیدآوردنده‌ی آن اثر. مانند نویسنده، مترجم، ناشر، سرمایه گذار و غیره. که البته کاری کاملا مناسب است. هرچند که باز هم عده‌ای بی توجه به حقوق صاحبان اثر، اقدام به تکثیر آثار منتشر شده می‌کنند.
۲. کتابهای متعددی در خصوص راهنما یا آموزش نرم‌افزارهای گوناگون در سالهای اخیر به چاپ رسیده‌اند. در این نوشتار، یکی را به عنوان نمونه یادآوری می‌کنم. نرم‌افزار Abaqus 
نرم‌افزاری‌ست که به دلیل قدرت و توانایی‌های فوق‌العاده‌ی خود، در سالهای اخیر توانسته جایگاه ویژه‌ای بین مهندسین علوم و رشته‌های مختلف برای خود به‌دست آورد. این غول نرم‌افزاری از حدود سال ۱۹۷۸ آغاز به کار کرده است. دفتر آن در فرانسه و از حدود ۱۵ سال پیش، شعبه‌ای هم در ایالات متحده دارد.
۳. اگر یکی از کتابهای آموزش #Abaqus را مطالعه کنید، حتما یکی از جملاتی را که در بخش اول بیان کردم، خواهید دید. که اتفاقا خیلی هم خوب و درست است. اما مشکل آنجاست که ناشری که با جدیت و وسواس فراوان، سعی در حفظ حقوق مادی و معنوی خود دارد، همراه با همان کتاب، یک لوح فشرده، حاوی اصل نرم‌افزار - البته به صورت قفل شکسته - به خریدار کتاب هدیه می‌کند. گویی حقوق ناشر و نویسنده‌ی کتاب مهم است، ولی حقوق مادی کسانی که عمر خود را صرف تهیه و تولید نرم‌افزار کرده‌اند، اهمیتی ندارد.
مثلا قیمت کتاب هست ۳۷۰۰۰ تومان البته همراه با DVD!!!. کتاب هم در ۱۰۰۰ نسخه منتشر شده که کل ارزش مادی آن حداکثر رقمی‌ست معادل ۳۷ میلیون تومان. یعنی با احتساب قیمت هر دلار ۳۰۰۰ تومان، از قیمت یک مجوز اصل نرم‌افزار هم کمتر.
۴. همه‌ی اینها به این دلیل است که کشورمان ایران عضو کنوانسیون برن 
و هیچ‌یک از کنوانسیون‌های بین‌المللی مربوط به حق تکثیر نیست و در سازمان تجارت جهانی 
تنها ناظر است و به موافقتنامه‌ی تریپس 
هم نپیوسته است.
این به ضرر ما و فرهنگ ما است. نامش هم در تمام دنیا دزدی است. تا زمانی که دولت این قراردادهای بین‌المللی را امضا نکند این مشکل وجود خواهد داشت. نصرالله پورجوادی
پرسش: اگر ناشر، نویسنده یا مترجمی انواع حقوق خود را محفوظ می‌داند، چرا همین حقوق را برای دیگران هم محترم نمی‌داند؟ اگر تکثیر بدون اجازه‌ی ناشر ممنوع است، آیا تکثیر بدون مجوز و غیرقانونی نرم‌افزار همراه با کتاب، ممنوع نیست؟
به شما قول می‌دهم اگر روزی شرایط کپی رایت تغییر کند و قوانین آن به طور کامل در ایران اجرا شود، آنگاه ماجرا کاملا برعکس می‌شود. یعنی اگر شما به صورت قانونی #Abaqus را بخرید، آنگاه یک دوره‌ی سه جلدی آموزش و راهنمای آنرا به طور رایگان دریافت خواهید کرد.
۲ دیدگاه